James Webb Uzay Teleskobu: İlk Günden Bugüne Neler Yaptı?

İnsanlık tarihi uzun zamandan beri uzayı ve evreni keşfedebilmek için çeşitli çalışmalar yürütüyor. Teknoloji bu kadar gelişmemişken bile gözünü yukarıya çevirip, gökyüzü ve uzayla ilgili pek çok bilim insanı değerli keşiflerde bulunmuştu. 1608 yılında Hans Lippershey tarafından teleskobun icadı ile gökyüzü gözlemlerinde yeni bir boyuta geçilmişti. Ardından 1609 senesinde Galileo Gelilei teleskobu kullanarak önemli gözlemlere başlamıştı.

Bugün ise teknoloji ve bilimin gelişimi ile gökyüzü gözlemleri ve uzay araştırmaları bambaşka bir noktaya ulaştı. 1990’lı yıllarda ilk uzay teleskobu olarak tarihe geçen Hubble Uzay Teleskobu, astronomi alanında adeta devrim niteliği taşıyacak keşiflerde büyük rol oynamıştı. Bugün ise Hubble Uzay Teleskobu’nu da geride bırakan ve daha şimdiden uzay araştırmalarında büyük keşifler sağlayan James Webb Uzay Teleskobu, evrene dair bildiğimiz tüm ezberleri bozuyor. Şimdi bu büyük icadın bugüne kadar gerçekleştirmiş olduğu keşiflere yakından bakalım.

James Webb Uzay Teleskobu

İsmini 1960’lı yıllarda NASA’da yöneteci olarak bulunan James E. Webb’ten alan James Webb Uzay Teleskobu, şuana kadar insanlığın uzaya gönderdiği en güçlü teleskoptur. Bu teleskop uzaya ilk gönderilen Hubble Uzay Teleskobu’nun ardılı olarak görülüyor. James Webb’in yapımında NASA (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) öncülük yaparken, ESA (Avrupa Uzay Ajansı) ve CSA (Kanada Uzay Ajansı) destekçi olarak projede yer aldı. Bu uzay teleskobunun yapımı esnasında dünyanın dört bir yanında bilim insanları çalıştı ve birçok devlet projeye katkıda bulundu.

Çalışmaları neredeyse çeyrek asır süren James Webb Uzay Teleskobu, nihayet 2021’in Aralık ayında uzaya fırlatıldı. Teleskobun belirlenen yörüngesine girmesi ise Ocak 2022’de gerçekleşti. Bulunduğu yörünge ise dünyadan tam 1.5 milyon km. uzakta, yani ay ve dünya arasındaki uzaklığın nerdeyse 4 katı bir mesafede. Teleskobun, arı peteğine benzer şekilde tasarlanan altın kaplamalı aynaları ile evrende oluşan ilk yıldızları yani 13.5 milyar ışık yılı uzağı keşfetmesi bekleniyor. Gezegenleri bulmak için tasarlanan bu mucizevi teleskop, güneş sisteminin nasıl oluştuğuna ve evrenin evrimine dair sorulara da cevap arıyor.

Fırlatıldığı günden bugüne kısa bir süre geçmesine rağmen bilim dünyasının yanı sıra tüm insanlığı heyecanlandıran keşifler yapan James Webb Uzay Teleskobu, uzay çalışmaları kapsamında devrim yaratacak verilere imza atacağı düşünülüyor.

James Webb Uzay Teleskobu’nun Keşifleri

Aralık 2021’de yolculuğuna çıkan James Webb Uzay Teleskobu, Ocak 2022’sinde yörüngesine ulaşmış ve çalışmasına başlamıştı. Uzay araştırmacılarının büyük umutlar yüklediği teleskop, elde ettiği ilk görüntüler ile kendisini kanıtladı. James Webb Uzay Teleskobu, kısa süre içerisinde birden fazla ilke imza atmayı başardı. Teleskoptan gelen ilk görüntüler ise görenleri hayran bıraktı. Gelen ilk görüntüler, 12 Temmuz 2022’de yayınlandı. Bu görüntüler, şimdiye kadar uzayda elde edilen en yüksek kaliteye sahip, bugüne kadar elde edilen en derin kızılötesi görüntüler. James Webb’den gelen ilk görüntüleri şöyle sıralayabiliriz:

• SMACS 073:

• Bu gökadaya ait İlk tam renkli görüntü elde edilmiş oldu. Daha önceki çekimlerde henüz keşfedilemeyen binlerce detay bu görüntülerde ortaya çıkmıştır. Tüm dünyada heyecan yaratmayı başaran bu görüntüler, aslında milyarlarca yıl öncesine ait.

• Karina Bulutsusu:

• İçerisinde henüz açıklanamayan detaylarında bulunduğu bu görüntü, yüzlerce yeni yıldızı da gözler önüne seriyor.

• NGC 3132 (Güney Halka Bulutsusu):

• Gezegenimsi bir bulutsu olan NGC 3132’ye dair de muhteşem bir görüntü almayı başaran James Webb, ölmekte olan iki yıldızı bize gösteriyor. Daha önce böylesine görüntülenememiş bu yıldız ölümü, yeni bir incelemenin konusu olacak.

• Stephan Beşlisi:

• 5 galaksiden oluşan bu görüntüde, Stephan Beşlisi’nin merkezindeki süper kütleli bir kara deliği ve yıldızların doğumunu görebiliyoruz. Bu görüntü, galaksilerin evrimleşmesine ve süper kütleli karadelikleri dair ipuçları sunuyor.

• WASP – 96b:

• James Webb, bu görüntü ile WASP-96 b gezegeninin atmosferinde ilginç bir keşif yapmış oldu. Gezegene ait atmosferde suya işaret eden bazı kanıtlar mevcut. Bir ötegezegen olan WASP-96 b’nin atmosferi ile ilgili önemli bilgilere ulaşıldı.

Bu ilk görüntülerden sonra da James Webb Uzay Teleskobu, birbirinden önemli yeni keşiflerine devam etti. Teleskobun diğer tarihi keşifleri ise şu şekilde sıralayabiliriz:

• James Web, 2011’de keşfedilen WASP – 39 b isimli ötegezegenin atmosferinde karbondioksitin var olduğunu tespit etti. Böylece ötegezende ilk karbondioksit keşfi gerçekleşmiş oldu.

• Ağustos başında teleskop, ilk süpernovasını görüntüledi. Ölmekte olan yıldızın patlaması ile keşfedilen bu süpernova, yaklaşık olarak 3 milyar ışık yılı uzaklıkta yer alıyor.

• 35 milyar ışık yılı uzakta olan yeni bir galaksi keşfedildi. NASA galaksiye CEERS – 93316 ismini verdi. Böylece uzayda ilk kez bu kadar uzaktaki bir galaksi görüntülenmiş oldu.

Tüm bunların yanı sıra, James Webb Uzay Teleskobu, Hubble Uzay Teleskobu’nun daha önce yakaladığı bazı görüntüleri de yakaladı. Bu görüntüler, elbette daha detaylı ve yüksek çözünürlüğe sahip. Görüntüler arasındaki bu kalite farkı, daha önce keşfedilmeyenlere de kapı aralıyor. James Webb, 10 yıl kadar bir süre uzayda kalacak ve bu süre boyunca tarihe geçecek sayısız keşif yapacağının şimdiden sinyallerini verdi.

Uzaya fırlatılan en güçlü teleskop olduğu belirtilen ve 10 milyar dolara geliştirilen James Webb Uzay Teleskobu, Dünya’dan uzaktaki yeni evinde kazaya karıştı. Küçük bir kaya parçası (mikrometeorit), Webb’in ayna parçalarından biriyle çarpıştı.

NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Proje Müdür Yardımcısı Paul Geithner, James Webb Uzay Teleskobu’nun yörüngesinde bir uzay kayasıyla karşılaştığını açıkladı. Ancak paniğe gerek yok.

Teleskopu yapan mühendisler, uzayın zorluklarının son derece farkındalar ve Webb bunlara dayanacak şekilde dikkatle tasarlandı. TRT Haber’de yer alan bilgiye göre Geithner, “Webb’in, Güneş’ten gelen sert ultraviyole ışığı ve yüklü parçacıkları, galaksideki egzotik kaynaklardan gelen kozmik ışınları ve ara sıra Güneş Sistemimizdeki mikrometeoroidlerin çarpmalarını içeren uzay ortamını test etmek zorunda kalacağını her zaman biliyorduk” dedi.

Webb, Dünya’dan 1,5 milyon kilometre L2 adı verilen bir bölgede yer alıyor. L2’nin ne kadar gök cismine sahip olduğu topladığı tam olarak belli değil, ancak bölgede son derece yüksek hızlarda hareket eden toz boyutundaki parçacıkların bombardımanı yaşanıyor. Uzaya fırlatılan en güçlü Teleskop olduğu belirtilen James Webb Uzay Teleskobu, bir Ariane roketi üzerinden 25 Aralık’ta Fransız Guyanası’ndan fırlatıldı. Kalkış kusursuz ve yakıt açısından o kadar verimliydi ki bilim insanları teleskobun 20 yıl boyunca çalışacak kadar yakıtı olduğuna inanıyor.