Kokuların İnsan Üzerinde Etkisi

Kokuların İnsan Üzerinde Etkisi

Kokular, insan zihni ve bedeni üzerinde oldukça büyük etkilere sahiptir. Bilimsel araştırmalara göre insan burnunda bine yakın kadar koku alma reseptörleri bulunmaktadır. Evrimsel süreç de göz önüne alındığında kokular, insanın hayatta kalmasından, psikolojik durumuna kadar pek çok noktada etkili olabiliyor. İnsan için oldukça önemli olan bu duyu, hafıza, psikoloji, davranış gibi pek çok alanda etkisini gösteriyor. Peki kokuların insan üzerinde etkisi neler oluyor?

İnsanlar, burunlarında bulunan koku alma reseptörleri sayesinde yaklaşık olarak 10 bin farklı kokuyu birbirinden ayırt edebilme yeteneğine sahip. Bu reseptörler, koku yoluyla gelen bilgileri beyinde bulunan limbik sisteme aktarmaktadır. Böylece kokuların insan üzerinde etkisi şu alanlarda kendisini göstermektedir:

• Hafıza
• Algılar
• Duygular
• Davranışlar
• Sinir sistemi
• Stres durumu
• Hormonların salgılanması
• Odaklanma
• Psikoloji
• Bağışıklık sistemi
• İştah
• Eş seçme

Bu ve bunun gibi pek çok alanda etkili olan kokular, insan yaşamında oldukça önemli bir noktada durmaktadır. Kokular yoluyla yukarıda sayılmış olan alanlarda değişimler olmaktadır.

İnsan Davranışları, Psikolojisi ve Kokular

Yukarıda da belirttiğimiz gibi kokuların insanlar üzerinde etkisi pek çok alanda kendisini göstermektedir. İnsan zihnini, algılarını, duygularını ve bunlara bağlı olarak davranışlarını etkileyen kokuların, günümüzde insanı en çok etkilediği alanları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Hafıza: Kokuların en çok etkilediği şeylerden başında hafıza gelmektedir. Bazı kokular, sizi geçmişe götürebilir ve bugün bazı terapi yöntemlerinden hatırlatma amacıyla kokulara başvurulmaktadır. Kokular aracılığıyla geçmişten gelen anılar, genellikle yoğun, duygusal ve net olabilmektedir.
• Konsantrasyon: Yapılan araştırmalara göre lavanta, çilek ve nane gibi kokuların kişinin odaklanmasında yardımcı olduğu ortaya konulmuştur. Bu ve bunun gibi kokulara maruz bırakılan kişiler daha verimli bir çalışma ortaya koymuş ve kişilerin üreticiliği artmıştır.
• Stres: Lavanta başta olmak üzere vanilya, kahve gibi kokuların kişilerdeki stres ve kaygıyı azalttığı görülmüştür. Bununla birlikte bu kokuların stresten kaynaklı uykusuzluk ve ağrı gibi sorunlarında da olumlu gelişmeler gözlemlenmiştir.
• Eş seçme: Bu durum, pek çok araştırmada evrimsel süreç ile bağdaştırılmıştır. Uzmanlara göre eş seçerken kokulardan etkilenme, üreme ile yakından ilişkili olarak görülmüştür. Açıklamalara göre kişi, kendisi için genetik olarak uygun eşi kokusundan tanıyabiliyor ve karşı tarafın yaydığı koku kişiye daha çekici gelebiliyor.

Kokuların insan üzerinde etkisi bunlarla da sınırlı değil. Kokular, kişilerin hemen her tercihinde etkili olabiliyor. Bir mekanı seçerken ya da alışveriş yaparken de kokular, davranışlar üzerinde etkili oluyor. Bunun farkında olan çoğu ticari işletme, kişilerin kendilerini tercih etmesi için uygun kokuları kullanabiliyor.

Kokular, evrimsel süreçte oldukça önemli rollere sahip duyulardı. Dünyada var olan en eski duyulardan koku alma duyusu, her canlı için hayatta kalmayı sağlayan temel elemandı. Bugün bile birçok hayvana baktığımızda koku sayesinde kendisini tehlikelerden koruyabiliyor, koku ile yiyecek bulabiliyor. Hatta koku sayesinde üreme faaliyetini sürdürüyor. Bir canlı için temel yaşam fonksiyonlarında kokunun ne kadar önemli olduğunu bu durumdan da rahat bir şekilde anlayabiliriz.

Evrimsel kodlarla bugün insan da hala koku duyusu ile tehlikeyi fark edebiliyor. Yine koku duyusu insanlar için de yiyecek ile yakından ilişkili. Diğer yandan yapılan araştırmalara göre eş seçiminde kokunun etkili olması, yine evrimsel süreçle alakalı bir durum.

Kokuların insan zihni ve davranışları üzerindeki bu etkisi, bilim dünyasına da yön vermiş durumda. Bazı hastalıkların tedavisinde ve özellikle psikoloji alanında, kokular tedavinin bir süreci olarak aktif bir biçimde kullanılıyor.

Koku ve Tedavi

Kokuların insan üzerinde etkisi bu kadar fazla iken, bilim dünyası elbette bunu araştırmadan duramazdı. Koku üzerine yapılan araştırmalarda, kokunun yalnızca psikoloji üzerinde değil, beden üzerinde de etkisi bulunmaktadır. Son yıllarda yapılan bir çalışmada, koku reseptörlerinin sadece burunda değil, cildimizde de bulunduğu anlaşıldı. Diğer yandan bu reseptörlerin karaciğer, kalp, akciğer gibi diğer organlarda da olduğu bulundu. Yapılan bir çalışmada koku tedavisi ile yaralı dokunun daha hızlı iyileştiği ortaya koyuldu. Bu keşif, tıp dünyasında ilerleyen dönemler için yeni bir kapı aralamış oldu. Aslında kokular, alternatif tıpta çok eski zamanlardan beri, tedavi yöntemlerinde kullanılıyordu. Bugün yapılan keşifler ise kokunun tedavi edici etkisini bilimsel olarak kanıtlamış oldu.